Tu działa Bóg
nr 6 (84) CZERWIEC 2014

Jeden z najstarszych zabytków piśmiennictwa gruzińskiego opowiada o tym, jak król, zgubiwszy się na polowaniu, odnalazł drogę po wezwaniu imienia Chrystusa i jak po tym wydarzeniu królewska rodzina przyjęła chrzest.

Nina Brzostowska-Smólska

Kościół gruziński

W 1991 roku Gruzja ogłosiła niezależność od ZSRR. Początki chrześcijaństwa na tych terenach sięgają czasów apostolskich, a w 337 roku zostało ono uznane za religię państwową. W sztuce sakralnej dominują wpływy bizantyńskie. 


Początki chrześcijaństwa w Gruzji sięgają czasów apostolskich, jednak czołową rolę w procesie chrystianizacji tych terenów przypisuje się św. Nino (ok. 268-ok. 335), która w Kościele prawosławnym nosi tytuł równej Apostołom i Oświecicielki Gruzji. Tradycja mówi o widzeniu, w którym Nino, krewna patriarchy Jerozolimy, otrzymała wezwanie, by udać się do dalekiej Iberii. Niosła z sobą krzyż z powiązanych włosami gałązek winorośli – taki krzyż, z charakterystycznie opadającymi ramionami, jest zwany krzyżem św. Nino. Biograf świętej, Rufin, utrzymuje natomiast, że Nino była branką z Kapadocji sprowadzoną na królewski dwór Iberii. Uzdrowiła Nano, żonę króla Miriana III, a król w podzięce zezwolił na wybudowanie kościoła i sprowadzenie do niego księży z Konstantynopola. Jeden z najstarszych zabytków piśmiennictwa gruzińskiego opowiada o tym, jak król, zgubiwszy się na polowaniu, odnalazł drogę po wezwaniu imienia Chrystusa i jak po tym wydarzeniu królewska rodzina przyjęła chrzest.
W 337 roku królestwo iberyjskie (wschodnia Gruzja) uznała chrześcijaństwo za religię państwową, jako drugi po Armenii kraj na świecie. Natomiast zachodnia Gruzja należąca do Cesarstwa Rzymskiego chrystianizowała się stopniowo do około V wieku. W 467 roku król Wachtang Gorgasali wystarał się o niezależność Kościoła, początkowo podporządkowanego Antiochii. W późniejszych swoich dziejach, zależnie od losów państwa, Kościół gruziński przeżywał okresowo zależność i niezależność od patriarchatu moskiewskiego. W 1990 roku zo-stała oficjalnie potwierdzona autokefalia Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego.
W sztuce sakralnej, zgodnie z kierunkiem, z którego przyszło tu chrześcijaństwo, najistotniejsze były wpływy bizantyńskie, które krzyżowały się chociażby z syryjskimi i ormiańskimi. Przy uznaniu tych inspiracji warto jednak podkreślić oryginalność sztuki gruzińskiej. Trzeba także zwrócić uwagę na piękne usytuowanie wielu zabytków, co widzimy chociażby na zdjęciu jednego z najsłynniejszych gruzińskich kościołów – Cminda Sameba (Świętej Trójcy), położonego pod Kazbekiem.

1.   W skałach wznoszących się nad słynnym monasterem Dawid Garedża znajduje się skalny klasztor Udabno z kilkoma kościołami, w których zachowały się freski.
2.  Klasztor w Bodbe z kościołem wybudowanym w miejscu śmierci i pochówku św. Nino.

3.   Kościół Dżwari z przełomu VI i VII wieku, o surowej bryle, na planie krzyża, z czterema absydami (taki plan budowli nazywa się tetrakonchos), stał się wzorem dla wielu świątyń gruzińskich.
4.  W Mcchecie, dawnej stolicy Iberii, znajduje się katedra Sweti Cchoweli. Jej nazwa – Życiodajna Kolumna – wiąże się z piękną legendą. Gdy św. Nino poleciła wybudować kościół w miej-scu, gdzie rósł potężny cedr, drzewo nie dawało się ściąć i dopiero na wyraźne polecenie świętej uniosło się w górę, a potem stało się jedną z kolumn świątyni. Cedr wyrósł na grobie pewnej kobiety, którą pochowano w sza-cie należącej do Chrystusa. Jej bratu udało się odkupić szatę od żołnierzy rzymskich, gdy spiesząc na ratunek Je¬zusowi, spóźniony dotarł do Jerozolimy.

5.   Monumentalny Sobór Świętej Trójcy w Tbilisi, wybudowany w latach 1995-2004 jako symbol odbudowy materialnej i duchowej po odzyskaniu przez Gruzję niepodległości. Wyraźnie odwołuje się do wzorów gruzińskiej architektury i wykorzystuje najbardziej charakterystyczne dla niej motywy, spiętrza-jąc je i wyciągając w górę aż do granic możliwości. Jest to największa świątynia Zakaukazia.

Kilka świątyń z X-XI wieku – m.in. widoczny na zdjęciu kościół w Öşvank (Oszki) – niezwykle istotnych dla rozwoju gruzińskiej sztuki sakralnej znajduje się dziś na terenie wschodniej Turcji.

Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do cookie w Twojej przeglądarce. OK