Tu działa Bóg
nr 9 (75) WRZESIEŃ 2013

Brama jest „paschą”, podobnie jak cały Kościół, pomostem i ręką wyciągniętą do grzesznika. „Przygarnia” i zaprasza do wspólnoty.

ks. dr Janusz Stańczuk

Ja jestem bramą (J 10,9)

Brama jest przejściem, drogą między światami. Bywa także zamknięciem; obroną i zaporą. Obydwa symbole są używane w Biblii i w sztuce. Przez bramę przechodzimy ze świata śmiertelnego, świata cieni, do świata upragnionego, do miejsca, które nazywamy przedsionkiem Boga i pierwszym stopniem raju. Brama jest „paschą”, podobnie jak cały Kościół, pomostem i ręką wyciągniętą do grzesznika. „Przygarnia” i zaprasza do wspólnoty. Modlącym się u stóp świątyni przypomina o tęsknocie do wiecznego miasta i do miłosiernego serca Boga. Zamknięta chroni ludzi przed nieprzyjacielem. Symbolika bramy chrześcijańskiej – rozbudowanego wejścia do świątyni – przeżywała swój rozkwit w epoce romańskiej i gotyckiej. Bramą był sam Chrystus, umieszczany w tympanonie lub symbolizowany przez gotyckie rozety. Strażnikami, którzy pomagają przechodzić, stawali się Ewangeliści, Apostołowie i święci opiekunowie. Mistyczna, wręcz kosmiczna ornamentyka portalu przypominała o istnieniu dwóch światów: ziemskiego i niebiańskiego. Między tymi światami mieściła się się brama, zapraszając do przechodzenia. 

 

1.ROZETA Wielkie okrągłe okno umieszczano nad głównym wejściem świątyni lub w transeptach (nawach poprzecznych). W najstarszych budowlach symbolizowało Chrystusa. Jego grecki monogram (skrzyżowane litery XP) wpisany w koło miał niezwykle złożoną interpretację, odwołującą się do kosmologii i do Biblii. Centrum rozety zajmował wizerunek Chrystusa – osi dziejów. Podział klasycznej rozety na 12 promieni przypominał o 12 Apostołach (głoszenie Ewangelii w świecie) lub 12 znakach zodiaku (koło toczącej się historii). 

 

2.TYMPANON Trójkątne lub półokrągłe pole nad głównymi drzwiami należało do pana i gospodarza domu. W świątyni chrześcijańskiej zarezerwowane jest dla Chrystusa w boskiej chwale i majestacie. Można tu spotkać scenę Sądu Ostatecznego, Wniebowstąpienia, Przemienienia Pańskiego lub wizję niebiańskiego Jeruzalem. Chrystus Pantokrator jest „bramą owiec, drzwiami do zbawienia” (por. J 10, 7-9). Otaczają go apokaliptyczne zwierzęta, starcy, Apostołowie, chóry anielskie lub wielcy święci, widzi się biblijne epizody, jak np. panny mądre i głupie. Tympanon zdaje się krzyczeć pytaniem: „Chcesz wejść do chwały nieba? Więc dlaczego bezczynnie stoisz na ulicy?”. 

 

3.ARCHIWOLTA Nad drzwiami świątyni, wokół tympanonu rozciąga się geometryczny fryz zwany archiwoltą. Tworzące go kamienie i cegły początkowo pełniły funkcje konstrukcyjne albo dekoracyjne. Z czasem przemieniły się na przykład w winorośl, chrześcijańskie drzewo życia. Wplecione znaki zodiaku albo inne symbole nawiązują do przemijalności życia i troski o własne zbawienie. Szczególnie głębokie, wielowarstwowe archiwolty, schodzące w dół w postaci węgarów, tworzą plastyczną niszę podkreślającą sakralny wymiar przejścia przez bramę świątyni. 

Katedra w Amiens dzięki wieczornej iluminacji zachwyca wielobarwnością. Pierwotne kolory polichromii zostały odkryte podczas prac konserwatorskich, a laserowa iluminacja daje wyobrażenie, jak katedra wyglądała w czasach swej świetności, średniowieczu

 

4. WĘGARY Boczne obramowanie drzwi (ościeżnice) widoczne jest na zewnątrz w postaci pionowych węgarów. Opierają się na nich tympanon i archiwolta, a więc – w mistycznej wizji – nasze zbawienie i życie wieczne. W węgary wmurowywano figury Ewangelistów, Apostołów, aniołów. Spotyka się też znaki zodiaku, a także figury patronów świątyni, miasta, fundatora. Brama, by była trwała, musi mieć solidne fundamenty. Stąd dbałość o odpowiednie rozmiary i o staranność wykonania figur wstawianych do węgarów. 

 

5. DRZWI To dla nich i wokół nich rozciąga się portal – brama niebieska między światem śmiertelnych a ołtarzem Nieśmiertelnego. Drzwi dekorowano tak bogato, jak bogaty był skarbiec budowniczych. Najsłynniejsze wrota, odlewane w brązie, ubierano w sceny z historii zbawienia, symbole cnót i dogmatów teologicznych, postaci i wydarzenia znamienite dla historii. Drzwi były często pierwszą księgą, zapraszającą do odkrywania Boga w zabieganym ludzkim świecie. Za drzwiami oczekiwał Bóg w swoim Słowie i sakramentach.

 

 

 

 

 

 

 

 

Strona korzysta z plików cookie w celu realizacji usług zgodnie z Polityką Cookies. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do cookie w Twojej przeglądarce. OK